Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezaları Uzlaşmanın Konusuna Girer mi?
I-GİRİŞ
Uzlaşma, mükelleflerin adlarına yapılan tarhiyatı yargıya intikal ettirmeden önce, vergi idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Kamu alacağının kısa sürede tahsilini sağlayan uzlaşma yolu, aynı zamanda mükellefin yargı sürecinde katlanacağı maliyetleri ve bürokratik işlemleri de ortadan kaldırmaktadır. Türk vergi sisteminde uzlaşma, tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir. Makalemizde genel olarak uzlaşma çeşitleri ve usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının uzlaşma hükümlerinden yaralanıp yararlanmayacağı hususu işlenecektir.
II-UZLAŞMA TÜRLERİ
A-TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA
213 Sayılı Vergi usul Kanunun Ek:11 maddesinde düzenlenmiştir. Tarhiyat öncesi uzlaşma, nezdinde vergi incelenmesine başlanmış mükelleflerin adlarına tarhiyat yapılmadan önce kullanabileceği bir haktır. Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına; vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları girmekte olup, Kaçakçılık suç ve cezalarından dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda kesilecek ceza uzlaşma kapsamı dışındadır.
B- TARHİYAT SONRASI UZLAŞMA
213 Sayılı Vergi usul Kanunun Ek:1 ve ilerleyen ek maddelerde düzenlenmiştir. Mükellef tarafından, ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezalarının (5736 sayılı kanunun 6 ncı maddesiyle değişen ibare) (359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen ceza hariç) tahakkuk edecek miktarları konusunda, vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten ya da 369 uncu maddede yazılı yanılmadan kaynaklandığının veya bu Kanunun 116, 117 ve 118 inci maddelerinde yazılı vergi hataları ile bunun dışında her türlü maddi hata bulunduğunun veya yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olduğunun ileri sürülmesi durumunda, idare bu bölümde yer alan hükümler çerçevesinde mükellefler ile uzlaşabilir. Uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda uzlaşma sadece toplam matrah farkının bu bölümüne isabet eden vergi kısmı için de yapılabileceği düzenlenmiştir. Kanunda açıkça düzenlendiği üzere Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın konusuna Vergi ve Vergi Ziyaı cezaları girmektedir.
III- USULSÜZLÜK VE ÖZEL USULSÜZLÜK FİİL VE CEZALARI
Ceza hükümleri Vergi Usul Kanunu’nun dördüncü kitabında yer almaktadır. Dördüncü kitap ikinci kısım ikinci bölümünde de usulsüzlük cezaları düzenlenmiş olup 351. madde hükmüne göre usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesi olarak tanımlanmıştır.
A- USULSÜZLÜK CEZALARI
Vergi usul kanununda usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesi olarak tanımlanmıştır.Vergi Usul Kanunu’nun 352. maddesinde usulsüzlük fiilleri I. ve II. derece usulsüzlük şeklinde ayrı ayrı sayılmıştır. Ayrıca madde metninde bu fiillerden re’sen takdiri gerektirenlere iki kat ceza uygulanması gerektiği de hüküm altına alınmıştır.Usulsüzlük cezalarına örnek vermek gerekirse Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması; Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması;birinci derece usulsüzlüğüne; Vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması (işe başlamayı bildirmek hariç); Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması da ikinci derece usulsüzlük cezalarına örnek verilebilir.
B- ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI
Özel usulsüzlük cezaları Vergi Usul Kanunu’nun 353. ve mükerrer 355. maddelerinde düzenlenmiştir. Özel usulsüzlük cezalarına örnek vermek gerekirse; Verilmesi ve alınması icabeden fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzlarının verilmemesi, alınmaması veya düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi; Perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma
bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin veya gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin tespiti ; Bu Kanuna göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uyulmaması ve Ba-Bs formlarını belirlenen süre içinde vermeyen, eksik veya yanıltıcı bildirimde bulunulması gibi çoğaltılabilir.
IV- USULSÜZLÜK VE ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI UZLAŞMANIN
Vergi mevzuatımızda 2 tür uzlaşma müessesesine yer verilmiş olup kanun metninde açıkça belirtildiği üzere usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları ancak vergi incelemesi sonucu kesilmesi halinde uzlaşma kapsamına girmektedir.(Tarhiyat öncesi uzlaşma) vergi incelemesi sonucu önerilmeyen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları ise uzlaşma hükümlerinden yararlanamamaktadır.
Örneğin Ba,Bs formunu vermeyen veya eksik veren bir mükellefe kesilecek özel usulsüzlük cezası tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma müesseseleri karşısındaki durumları farklılık göstermektedir. Tarhiyat sonrası uzlaşma (VUK Ek Madde 1’de düzenlenmekte olup re’sen, ikmalen veya idarece tarh edilen vergiler ile bunlara ilişkin vergi ziyaı cezaları için geçerlidir. Özel usulsüzlük cezası için geçerli değildir. Ancak Bu durumda, özel usulsüzlük cezası vergi incelemesi sonucu kesilmiş ise Tarhiyat öncesi uzlaşmadan faydalanmakta, tersi durumda yani ceza vergi incelemesi olmaksızın kesilmiş ise uzlaşma müessesesinden faydalanamamaktadır.
V-SONUÇ
Uzlaşma, mükelleflerin adlarına yapılan tarhiyatı yargıya intikal ettirmeden önce, vergi idaresi ile tahakkuk edecek vergi ve ceza hususunda anlaşmak için başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Ancak yukarıdaki örnekte de görüldüğü üzere aynı fiil için eşit olmayan iki farklı uygulamanın var olduğu da açıktır. Kanaatimizce uzlaşma müessesesinin etkinliğinin artırılması ve eşitsizliğin giderilmesi amacı ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının da Tarhiyat Sonrası Uzlaşma kapsamına alınması gerekmektedir.
vergiblimi.com
Kaynakça;
1- 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu,
2- Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği (31/10/2011 Tarihli 28101 sayılı R.G.)
3- Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Yönetmeliği (03/02/1999 Tarihli 23600 sayılı R.G)